Çocuk ve Korku

Son günlerde ülkemizde yaşanan yangın ve sel felaketleri evlerde bir kaygı ve korku iklimi oluşmasına neden oldu. Anne-babalar bana sıkça, çocuklarının korkularında belirgin bir artış gördüklerini iletiyorlar. Bu olumsuz değişim ailelerin çocuk ve korku konusunu merak etmesine zemin hazırlıyor elbette.

Aslına bakılırsa ‘korku’ canlılara, tehlike olasılığı taşıyan uyaranlardan kendilerini korumak ve varlıklarını sürdürmek için gereken normal bir duygudur. İşlevsel ve sağlıklı bir sürece hizmet eder. Ancak kimi zaman anne-babalar çocuklarının korkularının normal olup olmadığı konusunda tedirginlik yaşayabilmektedirler.

Çocukluk dönemi korkuları, çocukların içinde bulundukları gelişim dönemine ve yaşlarına göre değişiklik gösterir. Yaklaşık olarak hangi yaşlarda, çocukların nelerden korkabilecekleri öngörülebilmektedir. Çünkü çoğu aynı yaştaki birey benzer durumlar yaşar ve bu normaldir. Aynı zamanda çocuğun zihinsel ve duygusal gelişimi de süreci öngörülebilir kılar. Yani, yaş ile birlikte artan bilişsel kapasite, ses-görüntü gibi uyaranlara dair farkındalık gelişimi ve gelişen soyut düşünme becerisi ile çocuklar yeni deneyimlere dair korku tepkileri geliştirirler.

Yaşa Bağlı-Gelişimsel Korkular

2-3 yaş civarı, çevreye dair artan merak ve duyusal farkındalık sebebi ile çocuklar genellikle ani ve yüksek sesten veya yoğun parlaklıktan/ışıktan korkabilirler.

2-4 yaş civarı, bir önceki yaş dönemine ait korkulara ek olarak ortaya çıkan bir diğer korku türü ayrılığa dairdir. Alışık olduğu ve güven duyduğu kişi ya da ortamdan uzaklaşmak çocukta korku yaratabilir.

4-5 yaş civarı, artan bilişsel kapasite ve çevrede yaşanan gerçek olayların da etkisi ile ‘ölüm’e dair sorular gelmeye başlar. Yaşanılan deneyim ve çocukların sorularının yanıtlanma şekli ile de ilişkili olarak, çoğu zaman anne-babayı kaybetme korkusu da ortaya çıkabilir.

Okul öncesi dönemde, ayrıca sıklıkla karanlık, canavar, bedenine zarar gelme (böcek ısırığı vb.) gibi korkular da gözlemlenmektedir. Bu dönemde yoğun ekran maruziyeti ve kontrolsüz internet kullanımı sanal karakterlere dair korkular doğurabilir.

İlkokul yıllarında, çoğunlukla korkular hafiflemekte veya ortadan kalkmaya başlamaktadır. Ancak kimi zaman hem çocuğun kişiliği hem de yakın çevresindekilerin tutum ve davranışlarının etkisi ile korku daha çok yerini endişeye bırakmaktadır. Bu dönemde sık karşılaşılan endişeler; akademik performans göstermeye, arkadaş edinmeye, yalnız kalmaya dairdir.

Peki Anne-Babalar Ne Yapmalı?

Öncelikle bilinmesi gereken şudur ki, korkular içinde bulunulan gelişim dönemine uygun ise, bu korku dönemseldir; her çocukta görülmektedir ve yaşanacaktır. Engellenmesine gerek yoktur. Ancak burada korku yaşayan çocuğa karşı sergilenen tutum, korkunun sönmesine veya pekiştirilmesine dair belirleyici etkiye sahiptir. Çocukların dönemsel korkularını pekiştirmemek için önerilerim;

• Öncelikle model olup olmadığınızın farkına varın. Yani sokaktaki köpekten ya da gök gürültüsünden korkuyorsanız, çocuğunuzun neden korktuğuna dair endişelenmenize gerek olamayabilir. Çocuğunuz sizi yansıtıyordur.

• Korkulan şeye dair yatıştırıcı yanıt ve tepkiler yeterlidir. Üzerinde uzun uzun konuşmanıza ya da inatla korkulan durum ile yüzleştirmenize, maruz bırakmanıza) gerek yok. Köpekten korkan çocuğu köpeğin yanına zorla götürmek gibi bir hataya düşmeyin.

• Çocuğunuzun korku tepkileri ailenizin önemli bir meselesi haline gelmesin. Yoksa çocuklar konunun ilgi çekici olduğuna karar verip, hissettikleri ilgiyi sürdürmek için yaşantılarını biraz uzatabilirler.

• Çocuğun yaşına uygun olarak beklenen korkuları dışında gündem nedeniyle edindiği korkular, mutlaka çalışılmalı ve kalıcı hale gelmesi önlenmelidir. Haberler ya da sosyal medya aracılığıyla edinilen bilgilerin, ev içinde korku iklimi yaratmasına izin verilmemelidir.

Çocuğunuz benzer korkular yaşamakta ise, korkular gelişimsel; yani yaş normalinde dahi olsa, anne-baba olarak neler yapabileceğinize dair önerileri uygulamanız süreci kolaylaştıracaktır. Çocuğunuzun dönemsel olmayan veya açıklaması sizi de endişelendiren korku tepkileri verdiğini düşünüyorsanız ve çocuğunuzun yaşadığı korkular onun yaşamını etkiliyor, yaşam kalitesini düşürüyor, tüm aileyi etkiliyor ise mutlaka uzman desteği almanız gerekir.